TỔNG QUAN VỀ KÉM HẤP THU THỨC ĂN 

Hội chứng kém hấp thu đề cập đến một số rối loạn trong đó các chất dinh dưỡng từ thực phẩm không được hấp thụ đúng cách trong ruột non.

Một số rối loạn, nhiễm trùng và thủ thuật phẫu thuật có thể gây ra tình trạng kém hấp thu.

Kém hấp thu gây tiêu chảy, sụt cân và phân to, có mùi hôi.

Chẩn đoán dựa trên các triệu chứng điển hình cùng với xét nghiệm phân và đôi khi là sinh thiết niêm mạc ruột non, xét nghiệm máu.

Việc điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân.

Kém hấp thu thức ăn gây nên gầy gò thiếu sức đề kháng

Nguyên nhân kém hấp thu

Thông thường, thức ăn được tiêu hóa và các chất dinh dưỡng (protein, carbohydrate, chất béo, vitamin và khoáng chất) được hấp thụ vào máu chủ yếu ở ruột non.

Sự kém hấp thu có thể xảy ra nếu rối loạn

• Cản trở quá trình tiêu hóa thức ăn
• Cản trở quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng

Vấn đề tiêu hóa

Quá trình tiêu hóa thức ăn có thể bị ảnh hưởng bởi

• Các rối loạn cản trở quá trình trộn đều thức ăn với men tiêu hóa và axit dạ dày
• Sản xuất không đủ các enzym tiêu hóa
• Giảm sản xuất mật
• Quá nhiều axit dạ dày
• Quá ít axit dạ dày ( viêm teo dạ dày )
• Các loại vi khuẩn sai phát triển trong ruột non
• Có ký sinh trùng giun sán

Trộn không đủ có thể xảy ra ở một người đã được phẫu thuật cắt bỏ một phần dạ dày.

Trong một số rối loạn, cơ thể sản xuất không đủ số lượng hoặc loại men tiêu hóa cần thiết cho quá trình phân hủy thức ăn. Ví dụ, một nguyên nhân phổ biến của chứng kém hấp thu là do tuyến tụy sản xuất không đủ các enzym tiêu hóa, xảy ra với một số bệnh về tuyến tụy, hoặc do ruột non, xảy ra khi thiếu lactase .

Giảm sản xuất mật, quá nhiều hoặc quá ít axit trong dạ dày, hoặc quá nhiều loại vi khuẩn không phù hợp phát triển trong ruột non (xem Sự phát triển quá mức của vi khuẩn đường ruột nhỏ ) cũng có thể cản trở quá trình tiêu hóa.

Trong đó có nguyên nhân ký sinh trùng

Vấn đề hấp thụ

Sự hấp thụ các chất dinh dưỡng vào máu có thể bị ảnh hưởng bởi:

Rối loạn làm tổn thương niêm mạc ruột non

Phẫu thuật cắt bỏ một phần lớn ruột non

Rối loạn ảnh hưởng đến dòng chảy của chất lỏng bạch huyết từ ruột

Lớp lót bình thường bao gồm các phần nhô ra nhỏ gọi là nhung mao và thậm chí các phần nhô ra nhỏ hơn gọi là vi nhung mao, tạo ra một diện tích bề mặt khổng lồ để hấp thụ. Nhiễm trùng (do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng) và các rối loạn như bệnh celiac và bệnh Crohn đều có thể làm tổn thương niêm mạc ruột.

Phẫu thuật cắt bỏ một phần lớn của ruột non làm giảm đáng kể diện tích bề mặt hấp thụ (xem Hội chứng ruột ngắn ).

Các rối loạn ảnh hưởng đến dòng chảy của dịch bạch huyết từ ruột vào máu (con đường mà chất béo phải đi để vào máu), chẳng hạn như dị dạng mạch bạch huyết ở ruột (xem Chứng giãn bạch huyết ở ruột), tắc nghẽn mạch bạch huyết do ung thư hạch ( ung thư hệ thống bạch huyết), hoặc suy giảm khả năng đưa dịch bạch huyết vào máu do một số rối loạn tim, cũng làm giảm khả năng hấp thụ.

Triệu chứng kém hấp thu

Các triệu chứng kém hấp thu là do tăng lượng chất dinh dưỡng không được hấp thụ qua đường tiêu hóa hoặc do thiếu hụt dinh dưỡng do hấp thu không đầy đủ.

Triệu chứng phổ biến nhất của kém hấp thu là

• Tiêu chảy mãn tính

Khi không hấp thụ đủ chất béo trong đường tiêu hóa, phân chứa chất béo dư thừa và có màu sáng, mềm, cồng kềnh, nhờn và có mùi hôi bất thường (phân như vậy được gọi là phân mỡ). Phân có thể nổi hoặc dính vào thành bồn cầu và khó xả trôi. Việc hấp thụ không đầy đủ một số loại đường có thể gây ra tiêu chảy bùng phát, chướng bụng và đầy hơi.

Sự kém hấp thu có thể gây ra sự thiếu hụt tất cả các chất dinh dưỡng hoặc thiếu hụt chọn lọc các chất đạm, chất béo, đường, vitamin hoặc khoáng chất. Người bị kém hấp thu thường sụt cân hoặc khó duy trì cân nặng mặc dù đã ăn uống đầy đủ. Phụ nữ có thể ngừng kinh nguyệt.

Các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào sự thiếu hụt cụ thể. Ví dụ, sự thiếu hụt protein có thể gây sưng tấy và tích tụ chất lỏng (phù nề) ở bất cứ đâu trên cơ thể, làm khô da và rụng tóc. Thiếu máu (do thiếu vitamin hoặc sắt) có thể gây mệt mỏi và suy nhược.

Chẩn đoán kém hấp thu

• Đánh giá của bác sĩ về lịch sử và triệu chứng của người đó
• Các xét nghiệm để xác định chẩn đoán (chẳng hạn như xét nghiệm máu và phân)
• Các xét nghiệm để chẩn đoán nguyên nhân (chẳng hạn như sinh thiết và hình ảnh)

Bác sĩ nghi ngờ tình trạng kém hấp thu khi một người bị tiêu chảy mãn tính, sụt cân, thiếu máu và các dấu hiệu thiếu hụt dinh dưỡng khác. Tình trạng kém hấp thu ít rõ ràng hơn và thường khó nhận ra ở người lớn tuổi hơn ở trẻ em.

Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm có thể giúp xác nhận chẩn đoán:

• Các xét nghiệm để đo chất béo trong phân
• Kiểm tra trực quan của phân
• Xét nghiệm máu là tối ưu nhất

Xét nghiệm phân đo trực tiếp lượng chất béo trong phân được thu thập trong 3 ngày là xét nghiệm đáng tin cậy nhất để chẩn đoán tình trạng kém hấp thu chất béo, hiện diện trong hầu hết các rối loạn kém hấp thu. Phát hiện có hơn 7 gam chất béo trong phân hàng ngày là dấu hiệu của tình trạng kém hấp thu. Ngoài ra còn có một số xét nghiệm khác để đo lượng chất béo trong phân nhưng không yêu cầu lấy phân trong 3 ngày.

Các mẫu phân được kiểm tra bằng mắt thường cũng như dưới kính hiển vi. Các mảnh thức ăn không được tiêu hóa có thể có nghĩa là thức ăn đi qua ruột quá nhanh. Ở người bị vàng da, phân có nhiều chất béo cho thấy giảm sản xuất hoặc bài tiết mật. Đôi khi ký sinh trùng hoặc trứng của chúng được nhìn thấy dưới kính hiển vi, gợi ý rằng tình trạng kém hấp thu là do nhiễm ký sinh trùng.

Xét nghiệm máu và các xét nghiệm khác trong phòng thí nghiệm có thể được thực hiện để phát hiện tình trạng kém hấp thu các chất cụ thể khác, chẳng hạn như đường sữa hoặc vitamin B12.

Sau khi bác sĩ xác nhận một người mắc chứng rối loạn hấp thu kém, các xét nghiệm sẽ được thực hiện để chẩn đoán nguyên nhân:

• Sinh thiết
• Kiểm tra hình ảnh
• Xét nghiệm chức năng khác

Sinh thiết có thể cần thiết để phát hiện những bất thường trong niêm mạc ruột non. Mô được lấy ra thông qua một ống nội soi (ống quan sát linh hoạt được trang bị nguồn sáng và máy ảnh để có thể đưa một chiếc kẹp nhỏ vào) đi qua miệng và vào ruột non.

Các xét nghiệm hình ảnh, chẳng hạn như nội soi viên nang video , chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp x-quang bari có thể được thực hiện.

Các xét nghiệm chức năng tuyến tụy được thực hiện nếu bác sĩ cho rằng nguyên nhân gây ra tình trạng kém hấp thu có thể là do tuyến tụy sản xuất không đủ các enzym tiêu hóa. Tuy nhiên, một số xét nghiệm này rất phức tạp, tốn thời gian và xâm lấn. Trong một thử nghiệm, một ống được đưa qua miệng và dẫn vào ruột non, nơi có thể thu thập và đo lượng dịch ruột chứa dịch tiết tuyến tụy. Trong một thử nghiệm khác, người đó nuốt một chất cần men tụy để tiêu hóa. Các sản phẩm của quá trình tiêu hóa sau đó được đo trong nước tiểu. Gần đây, các bác sĩ đã thực hiện các xét nghiệm đơn giản và dễ dàng hơn để đo mức độ của một số enzym tuyến tụy trong phân.

Các xét nghiệm chẩn đoán khác (bao gồm nuôi cấy vi khuẩn tiêu hóa, một số xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm hơi thở) cũng có thể được thực hiện.

Ở trẻ em kém hấp thu gây nên gầy gò, chậm lớn mà nguyên nhân chủ yếu do nhiễm ký sinh trùng giun sán, người lớn thường chủ quan khi đã cho con trẻ uống thuốc tẩy giun định kì/ nhưng thực chất với các ấu trùng có trong máu thì các đơn thuốc này không có tác dụng, thường thì các Bác sĩ chuyên khoa sẽ kê đơn để chữa trị theo liệu trình sẽ khỏi bệnh.

Ở người lớn ít gặp hơn nhưng nếu cơ thể gầy gò kém sức đề kháng thì nên đi khám và làm xét nghiệm cần thiết theo chỉ định của Bác Sĩ.

Thông tin từ Bác sĩ Nguyễn Văn Đức chuyên khoa ký sinh trùng – Phòng khám Quốc tế Ánh Nga 

PHÒNG KHÁM KÝ SINH TRÙNG HÀ NỘI

CHUYÊN GIA VỀ NGỨA VÀ GIUN SÁN

ĐC: 443 Giải Phóng, Phương Liệt, Thanh Xuân, Hà Nội

 BS tư vấn: 0912171177 - Hotline: 02473001318

Mở của từ thứ 2 đến thứ 7 từ 7h đến 17h. Nghỉ ngày CN

Thời gian trả kết quả xét nghiệm trong ngày