Tổng Quan Về Sán Dây, Triệu Chứng và Cách Điều Trị

Sán dây là loài sán dẹp, sống ký sinh. Bốn tác nhân gây bệnh sán dây chính của con người là:

• Taenia saginata - sán dây bò
• Taenia solium - sán dây lợn
• Hymenolepis nana - sán dây dwarf
• Diphyllobothrium latum - sán dây cá

Nhiễm sán dây thường lây qua đường thực phẩm hoặc mắc phải do vô tình nuốt phải vật chủ động vật không xương sống. Đôi khi nhiễm ấu trùng do vết thương hở ở người đi chân đất làm vườn.

Tất cả các sán dây đều trải qua 3 giai đoạn như sau: trứng, ấu trùng, và sán dây trưởng thành.

Con trưởng thành sống trong ruột của vật chủ cuối cùng là động vật ăn thịt động vật có vú, bao gồm cả con người. Một số sán dây trưởng thành nhiễm vào người và được đặt tên theo vật chủ trung gian của chúng, ví dụ: (sán dây cá, sán dây bò và sán dây lợn). Một trường hợp ngoại lệ là Sán dây chủng châu Á (Taenia asiatica) tương tự như T. saginata trong nhiều trường hợp, nhưng con người bị nhiễm chúng là do việc ăn thịt lợn chưa chín ở Châu Á.

Chu kỳ phát triển của sán dây bò

Sán dây lây lan khi trứng do sán dây trưởng thành đẻ trong ruột của vật chủ cuối cùng được thải ra ngoài theo phân vào môi trường và bị vật chủ trung gian ăn phải. Trứng nở thành ấu trùng sau đó chúng phát triển, đi vào vòng tuần hoàn của vật chủ trung gian, và bao bọc trong cơ hoặc các cơ quan khác. Khi vật chủ trung gian bị vật chủ cuối cùng ăn sống, hoặc nấu chưa chín, ký sinh trùng sẽ được giải phóng khỏi các nang ăn trong ruột và phát triển thành sán dây trưởng thành, bắt đầu lại một chu kỳ mới. Với một số loài sán dây, vật chủ cuối cùng cũng có thể đóng vai trò như một vật chủ trung gian, có nghĩa là khi vật chủ cuối cùng ăn phải trứng sán chứ không phải là mô sán, trứng phát triển thành ấu trùng, sau đó đi vào vòng tuần hoàn và tạo ra nhiều mô sán khác nhau.

Sán dây trưởng thành là những con giun phẳng, không có đường tiêu hóa và hấp thụ các chất dinh dưỡng trực tiếp từ ruột non của vật chủ. Trong hệ thống tiêu hóa của vật chủ, sán dây trưởng thành có thể phát triển rất lớn; ký sinh trùng dài nhất trên thế giới là sán dây cá voi, dài 40 m, loài Tetragonoporus calyptocephalus. Sán dây ký sinh ở người có thể dài tới 6-7m

Sán dây có 3 phần dễ nhận biết:

Đầu sán có chức năng như một cơ quan neo đậu gắn với thành niêm mạc ruột.

Cổ là một vùng không được phân đoạn có khả năng tái tạo cao. Nếu điều trị không loại bỏ cổ và đầu, toàn bộ sán có thể tái sinh lại từ một đoạn sán.

Phần còn lại của sán bao gồm nhiều đốt sán (phân đoạn). Đốt sán gần cổ nhất là không phân hóa. Khi di chuyển xuống phần đuôi, mỗi phân đoạn phát triển thành các cơ quan sinh dục lưỡng tính. Các đốt sán xa là đốt sán mang phôi và chứa trứng trong tử cung. Các đốt sán trưởng thành chứa một buồng trứng duy nhất, trứng của chúng có thể nhìn thấy trên kính hiển vi.

Hình ảnh cấu trúc sán dây

Các triệu chứng và dấu hiệu nhận biết khi nhiễm sán dây

Sán dây trưởng thành rất dễ thích nghi với đường tiêu hóa của vật chủ nơi chúng thường gây ra các triệu chứng như đau bụng nhẹ, đau đầu, buồn nôn, ngứa da, mề đay... và có một số ngoại lệ khác. Nhiễm Hymenolepis nana nặng có thể gây khó chịu ở bụng, tiêu chảy và giảm cân; Chủng loại Diphyllobothriidae có thể gây thiếu vitamin B12 và thiếu máu nguyên bào khổng lồ.

Trái ngược với sán dây trưởng thành, ấu trùng sán có thể gây ra bệnh nghiêm trọng và thậm chí tử vong khi chúng phát triển ở các vùng ngoài da, quan trọng nhất trong não, nhưng đôi khi cũng ở gan, phổi, mắt, cơ, và mô dưới da. Ở người, T. solium gây ra cysticercosis, Echinococcus granulosus, Echinococcus multilocularis lần lượt gây ra bệnh nang nước và bệnh phế nang. T. saginata không gây bệnh sán gạo ở người. Hiếm khi, ấu trùng của loài Spirometra, Sparganum proliferum, Taenia multiceps, Taenia serialis, Taenia brauni và Taenia glomeratus cũng có thể lây nhiễm sang người gây ra các khối u ở mô dưới da hoặc cơ, và ít phổ biến hơn là não hoặc mắt tùy thuộc vào các loài gây bệnh.

Chẩn đoán nhiễm sán dây

Xét nghiệm là phương pháp hữu ích,

Đối với nhiễm trùng sán dây trưởng thành, soi mẫu phân dưới kính hiển vi cũng là phương pháp nhận biết tốt,

Đối với bệnh ấu trùng ký sinh tại các cơ quan như: Não, mắt, nội tạng  - gan, thận, mô cơ… chẩn đoán bằng hình ảnh,

Nhiễm trùng sán dây trưởng thành được chẩn đoán bằng cách xác định trứng hoặc phân đoạn đốt sán ở trong mẫu phân. Bệnh ấu trùng được nhận dạng tốt nhất bằng chẩn đoán hình ảnh (ví dụ, CT não và/hoặc MRI). Xét nghiệm huyết thanh học cũng rất hữu ích.

Điều trị nhiễm sán dây ở đâu?

Phòng khám Quốc tế Ánh Nga số 443 Giải Phóng, Thanh Xuân, Hà Nội là cơ sở khám và chữa trị Ký sinh trùng giun sán.

Thuốc trị giun sán được các BS, PGS TS kê toa trực tiếp tại Phòng khám, điều trị dứt điểm loại bỏ 100% sán dây, một số khác cần can thiệp phẫu thuật nếu chúng ở mắt, não, gan, phổi..

Khuyến cáo khám và làm xét nghiệm sớm khi có các triệu chứng trên để tránh bệnh nặng hơn…

Phòng ngừa nhiễm sán dây

Phòng ngừa và kiểm soát bao gồm:

Nấu kỹ thịt lợn, thịt bò, thịt cừu, thịt và cá (nhiệt độ sôi 100 và sôi trong >2 phút)

Không ăn thịt cá tôm tái sống

Thường xuyên tẩy giun cho chó và mèo

Ngăn ngừa việc tái chế thông qua các vật chủ (ví dụ như chó ăn phải các vật xác chết động vật)

Giảm và tránh các vật chủ trung gian như loài gặm nhấm, bọ chét và bọ cánh cứng

Kiểm tra thịt thật kỹ khi mua

Không tưới rau bằng nước thải từ con người và động vật

Xử lý vệ sinh chất thải của con người

Hun khói và làm khô thịt không hiệu quả trong việc ngăn ngừa nhiễm ký sinh trùng.

Hình ảnh: Đốt Sán Dây của một bệnh nhân tại Phòng Khám Ký Sinh Trùng Ánh Nga

BS. Nguyễn Ngọc Ánh

PHÒNG KHÁM KÝ SINH TRÙNG HÀ NỘI

CHUYÊN GIA VỀ NGỨA VÀ GIUN SÁN

ĐC: 443 Giải Phóng, Phương Liệt, Thanh Xuân, Hà Nội

 BS tư vấn: 0912171177 - Hotline: 02473001318

Mở Cửa Từ 7h Đến 17h - Từ Thứ Hai Đến Chủ Nhật

Xét Nghiệm Máu, Điều Trị Bệnh Giun Sán Gây Ngứa