Vàng Da Ở Người Lớn

Trong bệnh vàng da, da và lòng trắng mắt có màu vàng. Vàng da xảy ra khi có quá nhiều bilirubin (sắc tố màu vàng) trong máu—một tình trạng gọi là tăng bilirubin máu.

Bilirubin được hình thành khi hemoglobin (một phần của tế bào hồng cầu vận chuyển oxy) bị phá vỡ như một phần của quá trình tái chế bình thường các tế bào hồng cầu cũ hoặc bị hư hỏng. Bilirubin được vận chuyển trong máu đến gan và được bài tiết qua mật (dịch tiêu hóa do gan sản xuất). Sau đó, bilirubin được di chuyển qua các ống dẫn mật vào đường tiêu hóa để có thể đào thải khỏi cơ thể. Hầu hết bilirubin được đào thải qua phân, nhưng một lượng nhỏ được đào thải qua nước tiểu. Nếu bilirubin không thể di chuyển qua gan và ống dẫn mật đủ nhanh, nó sẽ tích tụ trong máu và lắng đọng ở da. Kết quả là vàng da.

Nhiều người bị vàng da cũng có nước tiểu sẫm màu và phân nhạt màu. Những thay đổi này xảy ra khi tắc nghẽn hoặc vấn đề khác ngăn không cho bilirubin được đào thải qua phân, khiến nhiều bilirubin được đào thải qua nước tiểu hơn.

Nếu nồng độ bilirubin cao, các chất hình thành khi mật bị phân hủy có thể tích tụ, gây ngứa khắp cơ thể. Nhưng bản thân bệnh vàng da ít gây ra các triệu chứng khác ở người lớn. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh bị vàng da , nồng độ bilirubin cao (tăng bilirubin máu) có thể gây ra một dạng tổn thương não gọi là vàng da nhân.

Ngoài ra, nhiều rối loạn gây ra bệnh vàng da, đặc biệt là bệnh gan nghiêm trọng, gây ra các triệu chứng khác hoặc các vấn đề nghiêm trọng. Ở những người mắc bệnh gan, các triệu chứng này có thể bao gồm buồn nôn, nôn và đau bụng, và các mạch máu nhỏ giống như mạng nhện có thể nhìn thấy trên da (u mạch nhện). Nam giới có thể có vú to, tinh hoàn teo lại và lông mu mọc giống như ở phụ nữ.

Các vấn đề nghiêm trọng do bệnh gan gây ra có thể bao gồm

• Cổ trướng : Sự tích tụ chất lỏng trong ổ bụng
• Rối loạn đông máu: Có xu hướng chảy máu hoặc bầm tím
• Bệnh não gan : Suy giảm chức năng não do gan hoạt động không bình thường, khiến các chất độc tích tụ trong máu, lên não và gây ra những thay đổi về chức năng tâm thần (như lú lẫn và buồn ngủ)
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa : Huyết áp cao ở các tĩnh mạch đưa máu đến gan, có thể dẫn đến chảy máu ở thực quản và đôi khi là dạ dày.

Nếu mọi người ăn nhiều thực phẩm giàu beta-carotene (như cà rốt, bí và một số loại dưa), da của họ có thể hơi vàng, nhưng mắt của họ không chuyển sang màu vàng. Tình trạng này không phải là bệnh vàng da và không liên quan đến bệnh gan.

Vàng da và vàng mắt rất có thể liên quan đến các bệnh về gan!

Nguyên nhân gây bệnh vàng da

Vàng da ở người lớn có nhiều nguyên nhân. Hầu hết các nguyên nhân liên quan đến các rối loạn, rượu bia và thuốc

• Làm tổn thương gan
• Can thiệp vào dòng chảy của mật
• Kích hoạt sự phá hủy các tế bào hồng cầu (tan máu), do đó sản xuất ra nhiều bilirubin hơn mức gan có thể xử lý

Nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh vàng da là

• Viêm gan
• Bệnh gan liên quan đến rượu
• Sự tắc nghẽn của ống mật do sỏi mật (thường gặp) hoặc khối u
• Phản ứng độc hại với thuốc hoặc thảo dược

Viêm gan

Viêm gan là tình trạng viêm gan thường do vi-rút gây ra nhưng có thể do rối loạn tự miễn dịch hoặc sử dụng một số loại thuốc nhất định. Viêm gan gây tổn thương gan, khiến gan kém khả năng di chuyển bilirubin vào các ống mật. Viêm gan có thể cấp tính (kéo dài trong thời gian ngắn) hoặc mãn tính (kéo dài ít nhất 6 tháng). Viêm gan do vi-rút cấp tính là nguyên nhân phổ biến gây vàng da, đặc biệt là vàng da xảy ra ở những người trẻ tuổi và khỏe mạnh. Khi viêm gan do rối loạn tự miễn dịch hoặc do thuốc gây ra, nó không thể lây từ người sang người.

Bệnh gan liên quan đến rượu

Uống nhiều rượu trong thời gian dài sẽ gây tổn thương gan. Lượng rượu và thời gian cần thiết để gây tổn thương khác nhau, nhưng thông thường phải uống nhiều trong ít nhất 8 đến 10 năm.

Tắc nghẽn ống mật

Nếu ống mật bị tắc, bilirubin có thể tích tụ trong máu. Hầu hết các trường hợp tắc nghẽn là do sỏi mật, nhưng một số trường hợp là do ung thư (như ung thư ở tuyến tụy hoặc ống mật) hoặc các rối loạn gan hiếm gặp (như viêm đường mật nguyên phát hoặc viêm xơ đường mật nguyên phát ).

Hình ảnh: Mặt cắt của gan và túi mật

Các nguyên nhân khác gây ra bệnh vàng da

Một số loại thuốc, chất độc và sản phẩm thảo dược cũng có thể gây tổn thương gan.

Các nguyên nhân ít phổ biến hơn gây ra bệnh vàng da bao gồm các rối loạn di truyền ảnh hưởng đến cách cơ thể xử lý bilirubin. Chúng bao gồm hội chứng Gilbert và các rối loạn khác ít phổ biến hơn như hội chứng Dubin-Johnson. Trong hội chứng Gilbert, nồng độ bilirubin tăng nhẹ nhưng thường không đủ để gây ra bệnh vàng da. Rối loạn này thường được phát hiện trong các xét nghiệm sàng lọc thường quy ở người trưởng thành trẻ tuổi. Nó không gây ra các triệu chứng khác và không có vấn đề gì.

Các rối loạn gây ra sự phân hủy quá mức của các tế bào hồng cầu (tan máu) thường gây ra bệnh vàng da.

Chẩn đoán bệnh vàng da

Vàng da là bệnh dễ nhận biết, nhưng để xác định nguyên nhân cần phải có sự thăm khám của bác sĩ, xét nghiệm máu và đôi khi là các xét nghiệm khác.

Dấu hiệu cảnh báo

Ở những người bị vàng da, các triệu chứng sau đây đáng lo ngại:

• Đau bụng dữ dội và đau nhức
• Những thay đổi về chức năng tinh thần, chẳng hạn như buồn ngủ, kích động hoặc lú lẫn
• Có máu trong phân hoặc phân đen như hắc ín
• Có máu trong chất nôn
• Sốt
• Có xu hướng bị bầm tím hoặc dễ chảy máu, đôi khi dẫn đến phát ban màu đỏ tím ngoài da, có các chấm nhỏ hoặc các mảng lớn hơn trên da, (đó là tình trạng chảy máu trên da)

Khi nào nên đi khám bác sĩ

Nếu mọi người có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào, chúng ta nên đi khám bác sĩ và làm xét nghiệm càng sớm càng tốt. Những người không có dấu hiệu cảnh báo cũng nên đi khám bác sĩ định kỳ.

Kiểm tra, xét nghiệm

Các xét nghiệm bao gồm:

• Xét nghiệm máu để đánh giá tình trạng hoạt động của gan và xem gan có bị tổn thương không (xét nghiệm chức năng gan)
• Thông thường các xét nghiệm hình ảnh như siêu âm , chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI)
• Đôi khi sinh thiết hoặc nội soi ổ bụng

Xét nghiệm gan (còn gọi là xét nghiệm men gan) bao gồm việc đo nồng độ men trong máu và các chất khác do gan sản xuất. Các xét nghiệm này giúp bác sĩ xác định nguyên nhân là do gan hoạt động không bình thường hay do ống mật bị tắc. Nếu ống mật bị tắc, thường cần phải thực hiện các xét nghiệm hình ảnh, chẳng hạn như siêu âm.

Các xét nghiệm máu khác được thực hiện dựa trên các rối loạn mà bác sĩ nghi ngờ và kết quả khám và các xét nghiệm ban đầu. Chúng có thể bao gồm

• Xét nghiệm đánh giá khả năng đông máu (thời gian prothrombin và thời gian thromboplastin một phần)
• Xét nghiệm để kiểm tra virus viêm gan hoặc kháng thể bất thường (do rối loạn tự miễn dịch)
• Công thức máu toàn phần
• Nuôi cấy máu để kiểm tra nhiễm trùng máu
• Kiểm tra mẫu máu dưới kính hiển vi để kiểm tra tình trạng phá hủy quá mức các tế bào hồng cầu

Nếu cần chụp ảnh, siêu âm bụng thường được thực hiện trước. Siêu âm thường có thể phát hiện tắc nghẽn trong ống mật. Ngoài ra, có thể chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI).

Nếu siêu âm cho thấy tắc nghẽn trong ống mật, có thể cần các xét nghiệm khác để xác định nguyên nhân. Thông thường, chụp cộng hưởng từ mật tụy ( MRCP ) hoặc chụp mật tụy ngược dòng nội soi ( ERCP ) được sử dụng. MRCP là MRI của ống mật và tụy, được thực hiện bằng các kỹ thuật chuyên biệt làm cho chất lỏng trong ống trông sáng và các mô xung quanh trông tối. Do đó, MRCP cung cấp hình ảnh ống dẫn tốt hơn so với MRI thông thường. Đối với ERCP, một ống quan sát mềm (ống nội soi) được đưa qua miệng và vào ruột non, và một chất cản quang được tiêm qua ống vào ống mật và ống tụy. Sau đó, chụp X-quang. Khi có sẵn, MRCP thường được ưa chuộng hơn vì nó chính xác như nhau và an toàn hơn. Nhưng ERCP có thể được sử dụng vì nó cho phép bác sĩ lấy mẫu sinh thiết, lấy sỏi mật hoặc thực hiện các thủ thuật khác.

Đôi khi, cần phải sinh thiết gan . Có thể thực hiện khi nghi ngờ một số nguyên nhân nhất định (như viêm gan do vi-rút, sử dụng thuốc hoặc tiếp xúc với độc tố) hoặc khi chẩn đoán không rõ ràng sau khi bác sĩ có kết quả xét nghiệm khác.

Nội soi ổ bụng có thể được thực hiện khi các xét nghiệm khác không xác định được lý do tại sao dòng mật bị tắc. Đối với thủ thuật này, bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ ngay dưới rốn và đưa ống soi (ống soi ổ bụng) vào để kiểm tra trực tiếp gan và túi mật. Hiếm khi cần rạch một đường lớn hơn (một thủ thuật gọi là phẫu thuật mở ổ bụng).

Điều trị bệnh vàng da

• Điều trị nguyên nhân
• Đối với ngứa, cholestyramine
• Đối với ống mật bị tắc, cần phải tiến hành thủ thuật mở ống mật (như nội soi mật tụy ngược dòng [ ERCP ])

Rối loạn cơ bản và bất kỳ vấn đề nào mà nó gây ra đều được điều trị khi cần thiết. Nếu vàng da là do viêm gan siêu vi cấp tính , nó có thể biến mất dần dần, không cần điều trị, khi tình trạng gan được cải thiện. Tuy nhiên, viêm gan có thể trở thành mãn tính, ngay cả khi vàng da biến mất. Bản thân vàng da không cần điều trị ở người lớn (không giống như ở trẻ sơ sinh—xem Tăng bilirubin máu ).

Thông thường, ngứa sẽ dần biến mất khi tình trạng gan được cải thiện. Nếu ngứa gây khó chịu, uống cholestyramine có thể giúp ích. Tuy nhiên, cholestyramine không có hiệu quả khi ống mật bị tắc hoàn toàn.

Nếu nguyên nhân là do ống mật bị tắc, có thể thực hiện thủ thuật mở ống mật. Thủ thuật này thường có thể được thực hiện trong ERCP, sử dụng các dụng cụ luồn qua ống nội soi.

Cách tốt nhất giúp ích cho chúng ta là cần đến khám và xét nghiệm máu để biết tình trạng gan của mình.

Nhóm Tiến sĩ Bác sĩ Phòng khám Quốc tế Ánh Nga

TT. XÉT NGHIỆM ÁNH NGA 

PHÒNG KHÁM QUỐC TẾ ÁNH NGA

ĐC: 443 Giải Phóng, Phương Liệt, Thanh Xuân, Hà Nội

 BS tư vấn: 0912171177 - Hotline: 02473001318

Mở Cửa Từ 7h Đến 17h - Từ Thứ Hai Đến Chủ Nhật

Xét Nghiệm Máu, Điều Trị Bệnh Giun Sán Gây Ngứa