SÁN LÁ GAN

Giới thiệu về Sán lá gan

Sán lá là sán dẹt ký sinh lây nhiễm vào các mạch máu, đường tiêu hoá, phổi, hay gan. Chúng thường được phân loại theo hệ thống cơ quan mà chúng xâm nhập, ví dụ chúng xâm nhập vào Gan thì gọi là Sán lá gan, loại này thường được tìm thấy ở những vùng sông hồ và lây nhiễm cho con người do thói quen ăn sống, ăn tái, ăn gỏi Cá, Tôm có chứa Sán lá.

Hình ảnh sán lá gan có trong cá

Một số loài sán gây nhiễm trùng gan.

Người bệnh thường bị nhiễm Sán lá gan khi nuốt phải các bào nang chứa ấu trùng sán trong cá nước ngọt sống, nấu chưa chín, làm khô, ngâm muối hoặc ngâm chua hoặc trên cải xoong bị ô nhiễm.

Tùy thuộc vào loài lây nhiễm và cường độ lây nhiễm, người ta có thể bị sốt, ớn lạnh, khó chịu hoặc đau bụng, vàng da, ngứa da, nổi mề đay, tiêu chảy và sụt cân.

Các bác sĩ chẩn đoán nhiễm trùng khi họ nhìn thấy trứng sán trong phân của một người hoặc trong ruột.

Tùy thuộc vào loại sán, các loại thuốc như praziquantel, albendazole hoặc triclabendazole có thể loại bỏ chúng.

Sán là giun dẹp ký sinh. Có nhiều loài sán. Các loài khác nhau có xu hướng lây nhiễm các bộ phận khác nhau của cơ thể. Nhiễm trùng sán lá gan thường xảy ra ở hầu hết các vùng miền trên toàn lãnh thổ Việt Nam, những người có thói quen ăn gỏi tôm cá, ăn tôm cá sống hoặc ăn phải thức ăn tôm cá nấu chưa chín kỹ có tỷ lệ lây nhiễm cao,

Sán gây nhiễm trùng gan bao gồm

Clonorchis sinensis (sán lá gan China), gây bệnh clonorchis

Opisthorchis viverrini (sán lá gan Đông Nam Á) và O. felineus (sán lá gan mèo), gây bệnh nhiễm trùng giống clonorchosis

Fasciola hepatica (sán lá gan thông thường hoặc sán lá gan từ trâu bò, cừu), gây bệnh sán lá gan lớn và thường lây nhiễm cho gia súc

Vòng đời của sán rất phức tạp. Mọi người có thể bị nhiễm sán lá gan khi nuốt phải nang chứa sán chưa trưởng thành (ấu trùng) sau đây:

Clonorchis sinensis và Opisthorchis trong cá nước ngọt sống, nấu chưa chín, sấy khô, ướp muối hoặc ngâm chua; Clonorchis sinensis đôi khi cũng có trong tôm nước ngọt,

Fasciola hepatica hoặc Fasciola gigantica trong nang trên cải xoong hoặc các loại cây thủy sinh khác mọc trong nước bị ô nhiễm bởi trứng trong phân gia súc.

Sau khi nuốt phải nang của Clonorchis sinensis và Opisthorchis, ấu trùng rời khỏi nang trong ruột và đi ngược lên ruột và đi vào ống mật (ống dẫn mật từ gan và túi mật đến ruột). Sau đó, chúng đi lên ống mật vào gan hoặc đôi khi là túi mật. Ở đó, chúng phát triển thành con trưởng thành và đẻ trứng. Ở người lớn chúng có thể sống từ 20 đến 30 năm nếu không được điều trị. Trứng được truyền qua phân và được ăn bởi ốc sên. Những con ốc bị nhiễm bệnh thải ra những con sán chưa trưởng thành có thể bơi (được gọi là cercariae), chúng phát triển trong môi trường nước hoặc Cercariae tiết ra từ ốc bị nhiễm bệnh sau đó lây nhiễm sang tôm và cá, tạo thành u nang ở nhiều loại cá hoặc tôm nước ngọt.

Vòng đời của Sán lá gan

Sau khi nuốt phải nang của Fasciola hepatica hoặc Fasciola gigantica, chúng sẽ đến ruột và giải phóng ấu trùng chưa trưởng thành. Ấu trùng di chuyển qua thành ruột vào khoang bụng và gan, sau đó đến ống dẫn mật. Ở đó, chúng phát triển thành sán trưởng thành đẻ trứng. Trứng được thải ra ngoài theo phân. Trong nước, trứng giải phóng ấu trùng xâm nhập vào ốc sên. Những con ốc bị nhiễm bệnh giải phóng những con sán chưa trưởng thành (cercariae), những con này hình thành nang trên cải xoong và các loại cây thủy sinh khác và lại sinh sôi trong môi trường thủy sinh.

Triệu chứng nhiễm sán lá gan

Lúc đầu, sán lá gan có thể không gây triệu chứng hoặc tùy thuộc vào loại và mức độ nhiễm trùng, chúng có thể gây sốt, ớn lạnh, đau bụng, gan to, buồn nôn, nôn và nổi mề đay, ngứa da. Sán lá Fasciola có nhiều khả năng gây ra các triệu chứng này.

Theo thời gian, nếu sán trưởng thành chặn đủ ống mật bên trong hoặc bên ngoài gan, người ta có thể bị vàng da và lòng trắng mắt (vàng da), ngứa, tiêu chảy và sụt cân. Đôi khi sán làm tổn thương gan, gây ra sẹo (xơ hóa). Các biến chứng khác bao gồm nhiễm khuẩn đường mật, sỏi mật và viêm tụy.

Đôi khi, sán lá gan nhiễm vào thành ruột, phổi, da hoặc cổ họng.

Nhiều năm sau, những người bị nhiễm bệnh có thể bị ung thư đường mật. Bệnh ung thư này đã xảy ra tại các vùng có hệ thống sông ngòi, hồ ở Việt Nam, những người có thể đã ăn cá nước ngọt sống hoặc chưa nấu chín mang sán lá gan.

Chẩn đoán nhiễm sán lá gan

Xét nghiệm mẫu phân

Xét nghiệm hình ảnh của gan

Xét nghiệm máu tìm kháng thể

Người bệnh có thể đi khám tại Phòng khám chuyên khoa Ký sinh trùng, tại: Số 443 Đ. Giải Phóng, Q. Thanh Xuân, TP Hà Nội; Hoặc tại: Số 74-76 Trần Tuấn Khải – P5, Q5, TP Hồ Chí Minh.

Các bác sĩ dựa vào kết quả XN để chẩn đoán nhiễm trùng Clonorchis, Opisthorchis hoặc Fasciola...

Trong giai đoạn đầu của nhiễm trùng Fasciola hepatica, xét nghiệm máu có thể được thực hiện để kiểm tra kháng thể chống lại sán. Các kháng thể có thể được phát hiện trong máu vài tuần trước khi có trứng trong phân. (Kháng thể là các protein do hệ thống miễn dịch tạo ra để giúp bảo vệ cơ thể chống lại sự tấn công, bao gồm cả sự tấn công của ký sinh trùng.) Các xét nghiệm cũng được thực hiện để đo mức bạch cầu ái toan (một loại tế bào bạch cầu) trong máu. Số lượng bạch cầu ái toan có thể tăng lên ở những người bị nhiễm sán.

Các xét nghiệm hình ảnh về gan, chẳng hạn như siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp mật tụy ngược dòng nội soi (ERCP), hoặc chụp đường mật, có thể được thực hiện để kiểm tra tổn thương gan và ống dẫn mật. Đôi khi, các bác sĩ nhìn thấy sán trưởng thành trong ống mật khi họ kiểm tra bên trong đường tiêu hóa bằng một ống quan sát (ống nội soi) đưa qua miệng.

Hình ảnh sán lá gan

Phòng ngừa nhiễm sán lá gan

Nấu chín kỹ cá hoặc tôm nước ngọt từ những vùng có nhiễm Clonorchis và Opisthorchis giúp ngăn ngừa nhiễm sán lá gan. Không nên ăn cá hoặc tôm nước ngọt sống, khô, ướp muối hoặc ngâm chua từ những khu vực này. Không nên ăn cải xoong sống và các loại cây thủy sinh khác ở những nơi gia súc có thể bị nhiễm Fasciola.

Điều trị nhiễm sán lá gan

Dùng thuốc của Phòng khám ký sinh trùng có thể loại bỏ sán ra khỏi cơ thể,

Đôi khi phẫu thuật cho tắc nghẽn trong ống dẫn mật,

Nhiễm sán lá gan được điều trị bằng một loại thuốc giúp loại bỏ sán ra khỏi cơ thể. Những loại thuốc này bao gồm:

Praziquantel hoặc albendazole cho bệnh clonorchosis

Triclabendazole dùng để trị bệnh sán lá gan lớn

Có thể là nitazoxanide cho bệnh sán lá gan lớn

Nếu sán làm tắc ống dẫn mật, có thể cần phải phẫu thuật.

Hình ảnh: Sán lá gan làm tổ ở trong gan một người bệnh

Tuy nhiên khuyến cáo người bệnh không được tự mua thuốc uống mà cần phải thăm khám Bác sỹ chuyên khoa và làm xét nghiệm để có kết quả chính xác sau đó Bác sỹ sẽ kê toa thuốc điều trị.

BS. Nguyễn Văn Đức

PHÒNG KHÁM KÝ SINH TRÙNG HÀ NỘI

CHUYÊN GIA VỀ NGỨA VÀ GIUN SÁN

ĐC: 443 Giải Phóng, Phương Liệt, Thanh Xuân, Hà Nội

 BS tư vấn: 0912171177 - Hotline: 02473001318

Mở của từ thứ 2 đến thứ 7 từ 7h đến 17h. Nghỉ ngày CN

Thời gian trả kết quả xét nghiệm trong ngày