Bệnh Sán Lá Gan Lớn Fasciola: Nguyên Nhân Lây Truyền Và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Tổng quan về bệnh sán lá gan lớn Fasciola

Bệnh sán lá gan lớn (Fascioliasis) là bệnh ký sinh trùng do sán lá gan lớn Fasciola hepatica hoặc Fasciola gigantica gây ra. Đây là một bệnh truyền từ động vật sang người, phổ biến ở các vùng chăn nuôi trâu bò, dê cừu… nơi nguồn nước và thực phẩm dễ bị ô nhiễm. Sán lá gan lớn ký sinh ở ống mật và gan của người hoặc động vật, gây tổn thương gan, rối loạn tiêu hóa và có thể để lại biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh sán lá gan lớn được xếp vào nhóm bệnh nhiệt đới bị lãng quên (Neglected Tropical Diseases – NTDs), nhưng đang có xu hướng gia tăng ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Nguyên nhân và đường lây truyền bệnh sán lá gan lớn

Nguyên nhân trực tiếp gây bệnh là ấu trùng Fasciola xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa. Chu trình lây truyền thường diễn ra như sau:

Nguồn bệnh: Động vật ăn cỏ như trâu, bò, dê cừu là vật chủ chính. Sán trưởng thành ký sinh ở gan và ống mật của vật chủ này, đẻ trứng theo phân ra ngoài môi trường.

Trung gian truyền bệnh: Ốc nước ngọt (ốc Lymnaea) là vật chủ trung gian đầu tiên. Trứng sán nở thành ấu trùng, phát triển qua nhiều giai đoạn trong ốc.

Lây sang người: Người nhiễm bệnh khi ăn rau thủy sinh sống (như rau ngổ, rau cần, rau cải xoong, rau muống) hoặc uống nước chưa đun sôi có chứa ấu trùng dạng nang (metacercaria) của sán.

Ngoài ra, một số trường hợp có thể nhiễm khi ăn gan động vật chưa nấu chín chứa ấu trùng sán.

Yếu tố nguy cơ:

Thói quen ăn sống rau thủy sinh như rau cải xoong, rau muống, rau ngổ...
Sử dụng nguồn nước ao hồ chưa qua xử lý.
Sống ở khu vực chăn nuôi gia súc thả rông gần nguồn nước sinh hoạt.

Triệu chứng bệnh sán lá gan lớn bao gồm

Bệnh có thể diễn biến cấp tính hoặc mãn tính tùy theo thời gian nhiễm và số lượng sán.

Giai đoạn cấp tính (2–3 tháng đầu):

Sốt nhẹ hoặc sốt thất thường.
Đau hạ sườn phải, vùng gan.
Mệt mỏi, chán ăn, sụt cân.
Rối loạn tiêu hóa: buồn nôn, tiêu chảy, nóng người
Gan to, ấn đau.

Giai đoạn mãn tính:

Đau tức vùng gan kéo dài.
Rối loạn tiêu hóa mạn tính.
Vàng da, vàng mắt do tắc mật.
Có thể xuất hiện biến chứng: viêm đường mật, xơ gan, áp-xe gan.

Chẩn đoán bệnh sán lá gan lớn Fasciola

Các phương pháp chẩn đoán gồm:

Xét nghiệm huyết thanh ELISA: phát hiện kháng thể đặc hiệu chống sán Fasciola.
Siêu âm gan – mật: phát hiện tổn thương gan và hình ảnh sán.
Xét nghiệm phân: tìm trứng sán (hiệu quả ở giai đoạn sán trưởng thành).
Xét nghiệm máu: thường thấy chỉ số bạch cầu ái toan tăng cao.

Cách điều trị bệnh sán lá gan lớn Fasciola hiệu quả

Điều trị cần được thực hiện tại cơ sở y tế, kết hợp thuốc diệt sán và chăm sóc hỗ trợ.

-Thuốc đặc hiệu

Triclabendazole: là thuốc đặc trị được WHO khuyến cáo, liều 10–12 mg/kg thể trọng, uống 1–2 liều theo chỉ định bác sĩ.
Một số trường hợp kháng thuốc hoặc không có triclabendazole, có thể dùng Bithionol.

-Điều trị hỗ trợ

Thuốc giảm đau, hạ sốt.
Bổ sung vitamin, khoáng chất.
Điều trị biến chứng (viêm đường mật, áp-xe gan) nếu có.

Lưu ý: Không tự ý mua thuốc diệt sán dùng tại nhà vì cần xác định chính xác loại sán và tình trạng bệnh để tránh tác dụng phụ.

Phòng ngừa bệnh sán lá gan lớn

Không ăn sống rau thủy sinh; luôn rửa sạch và nấu chín trước khi ăn.
Uống nước đun sôi, tránh dùng nước ao hồ chưa qua xử lý.
Quản lý phân gia súc hợp vệ sinh.
Tẩy giun định kỳ cho trâu bò để giảm nguồn lây.
Tuyên truyền cộng đồng về nguy cơ của bệnh.

Kết luận

Bệnh sán lá gan lớn Fasciola là bệnh ký sinh trùng nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm. Thói quen ăn uống an toàn và vệ sinh nguồn nước là chìa khóa bảo vệ sức khỏe. Khi có triệu chứng nghi ngờ, cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Bác sĩ. Nguyễn Văn Đức

PHÒNG KHÁM ÁNH NGA HÀ NỘI

PHÒNG KHÁM KÝ SINH TRÙNG HÀ NỘI

CHUYÊN GIA VỀ NGỨA VÀ GIUN SÁN

ĐC: 443 Giải Phóng, Phương Liệt, Thanh Xuân, HN

Điện thoại: 0985294298 - Hotline: 02473001318

Mở của từ 7h đến 17h, thứ 2 đến CN

Xét Nghiệm, Điều Trị Bệnh Giun Sán